Marcel Monnier ở Bờ Biển Ngà năm 1892, nguồn: ANOM

“Gần như một cuộc lưu đày. Ở thời đại sống nhanh, sống gấp như hiện nay, có lẽ chỉ cần chừng ấy thời gian để biến người vắng mặt thành một kẻ bị lãng quên, một kẻ mất tích. Tuy nhiên, trong hành trình dài này, chỉ thỉnh thoảng tôi mới cảm thấy nỗi sầu muộn của sự xa cách và cô đơn. Nếu thứ gì đó có thể an ủi người lữ khách lạc lõng giữa không gian bao la này, giữa những nhóm người xa lạ, đôi khi thù địch này, thì chính là suy nghĩ rằng anh ta vẫn thỉnh thoảng liên lạc với những người mà anh ta để lại nơi tổ quốc, rằng họ có thể vẫn đang đồng hành cùng anh và nghe thấy anh nói: “Tôi đang ở đó. Có chuyện này đang xảy ra với tôi”.

Trên đây là vài dòng tâm sự trích từ cuốn du ký Tour d'Asie: Cochinchine - Annam - Tonkin [Vòng quanh Châu Á: Nam Kỳ - Trung Kỳ - Bắc Kỳ] của Marcel Monnier xuất bản năm 1899. Cuốn sách được Hàn Lâm Viện Pháp quốc trao tặng giải thưởng Marcelin Guérin vào năm 1900.

Trang bìa cuốn sách Vòng quanh Châu Á: Nam Kỳ - Trung Kỳ - Bắc Kỳ

Thời trai trẻ

Chàng trai xứ Franche-Comté này là con trai của nhà sử học Alexandre Monnier. Marcel Monnier bước đầu làm quen với văn học, thơ ca và nghệ thuật kịch khi còn là học sinh trung học tại trường Condorcet.

Năm 1875, khi đang là sinh viên Luật, Marcel Monnier đã giành giải Hoa cẩm chướng bạc tại Thi đàn Académie des Jeux floraux ở Toulouse với tác phẩm La chanson de Feu [Bài ca chiến trận]. Năm 1878, vở hài kịch một hồi bằng thơ của ông mang tên l'Auberge du soleil d'or [Khách sạn Mặt trời vàng] được trình diễn trên sân khấu của Nhà hát kịch Pháp.

Những cuộc phiêu lưu đầy mạo hiểm

Năm 1883, Marcel Monnier đi khắp Hoa Kỳ và sang Canada. Ngày 18/3/1884, ông lên tàu Mariposa, khởi hành từ San Francisco tới quần đảo Hawaii, đây cũng là chủ đề trong tác phẩm đầu tay của ông. Sau đó, ông dừng chân tại Honolulu. Tiếp đó, ông dành vài tuần ở Oahu, rồi lên tàu Kinau để khám phá phía Nam quần đảo. Ông đã tới thăm Maui, leo lên ngọn núi lửa Haleakalā và cuối cùng là Đảo lớn Hawaii, từ Hilo đến Kawaihae, ông đã chụp rất nhiều bức ảnh về núi lửa Kīlauea và suối nước nóng ở Kalapana, trước khi trở lại Honolulu.

Từ tháng 12/1884 đến tháng 7/1887, ông đến Ấn Độ, Miến Điện, Java và quần đảo Mã Lai, Úc, Trung Hoa, Nhật Bản, và một lần nữa ông dừng chân tại quần đảo Hawaii, Panama, Ecuador, Peru, Chile, Brazil. Chính trong hành trình này, ông đã hoàn thành một việc tưởng chừng bất khả là vượt qua dãy núi Andes vào năm 1886-1887, khi "không có bạn đồng hành nào khác ngoài những người bản xứ đi trên tuyến đường", tiếp đó ông lặn lội gần 1.400 kilômét trong địa ngục xanh của khu rừng Amazon với tốc độ chậm chạp để qua đèo Arenal, băng qua ghềnh Huallaga bằng bè để hoàn thành chuyến vượt lục địa Nam Mỹ ở Belém trên Đại Tây Dương.

Từ Belém tới Para, ông bị căn bệnh sốt vàng da hành hạ như lúc ở trên công trường xây dựng Kênh đào Panama, sau đó ông lên đường đến Rio [de Janeiro], và ở lại đây khá lâu theo lời mời của Hoàng đế Pedro Đệ nhị.

Trên đường trở về Pháp, khi vừa nhìn thấy cảng Le Havre, con tàu khách chở ông đã bị một tàu buôn đâm nát và chìm trong vòng chưa đầy một giờ. Marcel Monnier chỉ kịp giữ lại cuốn sổ tay, ảnh chụp và chú chó Léon của mình.

Năm 1892, trong chuyến khảo sát để phân định biên giới ở Bờ biển Ngà và Bờ biển Vàng, cùng với người bạn Louis Gustave Binger, ông đã tới thăm đất nước Assinie, Indénié và Assikasso, đi qua Kong và Bondoukou rồi trở về qua Djimini và Diamala.

Theo Adrien Hébrard, chủ bút báo Le Temps [Thời đại], Marcel Monnier sẽ trở thành phóng viên vĩ đại của tờ báo này trên khắp hành tinh. Từ năm 1894-1896, Hébrard cử ông đến Viễn Đông, Nhật Bản và Trung Hoa. Marcel Monnier đã kéo dài chuyến thám hiểm của mình thêm 2 năm cho đến năm 1898. Chặng đường về đầy vất vả: kéo thuyền vượt sông, phi nước đại từ Seoul đến Bagdad trên lưng ngựa Mông Cổ và ngựa Ba Tư cùng cậu bồi trung thành Ma Tchi Pao.

Từ những cuộc phiêu lưu đầy nguy hiểm này, ngoài cuốn du ký “Vòng quanh Châu Á”, ông còn cho ra đời nhiều tác phẩm có giá trị và đạt giải thưởng lớn của Hàn Lâm Viện Pháp Quốc, như: Un Printemps sur le Pacifique: Iles Hawaii [Một mùa xuân trên Thái Bình Dương: Quần đảo Hawaii], Des Andes au Para. Équateur - Pérou - Amazone [Từ dãy Andes đến Para: Ecuador - Peru - Amazon]…

Dưới đây là một số hình ảnh trích từ tác phẩm “Vòng quanh Châu Á”.

                  Ngôi chùa nhỏ trong rừng - Phụ cận Sài Gòn        

Trên vịnh Hạ Long

Nguồn tài liệu tham khảo:

- https://fr.wikipedia.org/wiki/Marcel_Monnier_(journaliste)

- Stéphane Richemond, Hommage à Marcel Monnier, premier photographe de la Côte d'Ivoire, I&M - Bulletin No.20.

- Marcel Monnier, Tour d'Asie: Cochinchine - Annam - Tonkin.